W&G 01-2011
TEDx conferenties zijn heel exclusief. Alleen op persoonlijk uitnodiging kun je daar een presentatie geven.
Onze eigen redactiemedewerker Bart Koolen viel die eer te beurt en deed daar zijn verhaal in NGT tussen bekende wetenschappers, politici, artiesten en directeuren. Dat heeft indruk gemaakt, want inmiddels is bekend dat Bart volgend jaar weer een presentatie mag komen geven. Een fantastische bijdrage aan de zichtbaarheid van de Nederlandse Dovengemeenschap.
Zeven jaren aan de vertrouwde Design Academy in Eindhoven. Een veilige omgeving waar jou alles wordt voorgeschoteld. Allerlei informatie, tips, trucjes, foefjes worden er aangeleerd. Dan komt het moment van afstuderen. Je staat er opeens alleen voor. In je eentje zie je de gehele maatschappij voor je opdoemen. Je voelt je kleiner worden en een beetje radeloos. Nee! Als afgestudeerde visueel communicatie-maker wist ik: Het is nodig om jezelf voor te stellen aan de maatschappij. Niemand heeft van je gehoord, niemand weet of je wel bestaat en ze komen niet vanzelf op jou af. Dus je gaat jezelf verkopen, je producten tonen, netwerken opbouwen en zo vang je wat aandacht en kun je je naam verspreiden tot in de verste uithoeken. Waar begin je dan? Wanneer trek je je mond open? Tegenover wie doe je dit? De ultieme droom is om gewoon zo de TV Studio binnen te stappen en te zeggen: Mag ik even vijf minuten aandacht (lees: Andy Warhol) en je naam is bevestigd. Duizenden, misschien wel miljoenen mensen hebben een glimp van jou opgevangen. 5 minuten de aandacht eisen.. waarom niet in twintig minuten?
Ieder jaar worden er overal in hele wereld TED-conferenties georganiseerd. TED staat voor Technology, Entertainment and Design. Het is een exclusieve bijeenkomst waar het publiek voornamelijk bestaat uit wetenschappers, bobo’s, mediatycoons en designers. Voor mij een walhalla met lezingen over de meest uitlopende onderwerpen rond een bepaald thema. Sinds 2009 bestaan deze TEDx bijeenkomsten als een vooruitstrevende methode van kennisdeling. De x is een symbool voor het begrip “connected”, het idee dat je onderdeel bent van een netwerk waarin mensen onderling verbonden zijn rond een bepaald thema. TEDx is een onafhankelijke organisatie met een eigen programma en selecteert zelf de sprekers.
Hoe kom je bij zo’n conferentie op de kandidatenlijst? Ik werd via via geïnformeerd door mijn eerdere stagebaas. Hij had mij drie maanden in dienst genomen bij een fantastisch ontwerpbureau en hierna hield hij mij en mijn werk in de gaten. Zo kwam kreeg ik van hem de suggestie om eens een poging te wagen mezelf aan te melden bij TEDx. Dat werd dus een mailtje tikken en wachten op een reactie. Dat dacht ik althans, maar na een lange tijd begon ik aan een tweede mail. Ook deze werd geruime tijd niet beantwoord Ik kwam terug bij mijn stagebaas en die heeft mij wat tips gegeven, waaronder een telefoonnummer. Gotcha! Gelijk gebeld. Reactie: “Sorry we hebben per dag vijfhonderd e-mails. We zullen zo spoedig een reactie terug sturen! Doeg.”
Vijfhonderd, dat is niet mis. Misschien is mijn e-mail tijdens een lunchpauze op het scherm verschenen, maar al snel weggedrukt door nieuwere e-mails.. Afijn. Ik bel een week later nog een keer terug. “Klopt, klopt, meneer Koolen, we hebben je mail gehad maar we moeten nog kijken of het wel iets zal worden”. Ik antwoordde: “kunnen we niet eerst even een afspraak maken ergens in de stad Amsterdam, voor een klein gesprek? Dat werkt veel directer dan zo via de tolk per telefoon”.
En zo geschiedde, driekwart jaar na de eerste mail zitten wij aan een tafeltje ergens in hartje Amsterdam. Met een kopje koffie, een espresso en een cappuccino voor de tolk. Ik sla mijn laptop open om mijn werk te tonen. Pupillen die samenknepen, een kaakspierverlamming en een plaats in het TEDx 2010 programma was een feit. Ik werd toegelaten en kreeg de kans om voor duizend man mijn lezing te presenteren. Veertigduizend kijkers van over de hele wereld kon de lezing live bekijken via een webcast. De lezing waar ik mee afstudeerde aan de Design Academy (Luisteren met je ogen) kreeg een nieuw jasje. Ik vertelde toen al over de Dovencultuur, de manier waarop Doven met elkaar communiceren en wat horenden hier van konden leren. De lezing anno 2009 was niet meer zoals ik hem nu wilde geven. Inmiddels ben ik verder ontwikkeld als illustrator en dat verschil kon ik heel goed zien. Ik heb de gehele lezing opnieuw gemaakt, nieuwe illustraties toegevoegd, ideeën uitgewerkt, concepten neergezet, inkleuring gedaan en heb dat als eindvorm ingeleverd
Toen kwam er een periode van nog geen drie maanden met heel veel e-mails heen en weer in hoog tempo (de plaatsing in het programma leverde meer serieuze aandacht op). Een scala aan vragen over hoe het moet als je doof bent werd door mij ook uitgebreid beantwoord. Praat je wel zelf? Zal de tolk naast jou gaan staan? Doe je het allemaal in het Engels? Enzovoorts. Ik ben wel gewend aan dat soort vragen en kwesties. Aan de andere kant heb ik ook heel veel vragen gesteld. Ik moest een lezing houden, waarbij ik mijn beide handen moest kunnen gebruiken. Het is dan erg lastig om de afstandbediening voor de diaprojectie tijdens het presenteren in de hand vast te houden. Ook had ik vragen over de microfoon. Ik spreek zelf niet, maar een microfoon is wel degelijk nodig: de tolk vertaalt mijn lezing en zal dan hoorbaar moeten zijn!
Tot het uiteindelijk zover was heb ik de lezing bijna grijs gedraaid op mijn laptop. Iedere kleine fout heb ik eruit gehaald en verbeterd, zodat zo dat iedereen begrijpt wat ik wil communiceren. De lezing werd alleen geïllustreerd met beeld. Ik heb bijna geen gebruik gemaakt van tekst. Het plaatje dat het publiek te zien kreeg, moest dus echt voor zichzelf spreken. Om alles in goed banen te leiden heb ik een paar keer staan repeteren. Ik ben mijn vrienden dankbaar voor hun feedback. Omdat je helemaal into het project bent, begin je er steeds minder neutraal naar te bekijken. Je weet zelf namelijk precies waar je mee bezig bent, maar je moet dit ook naar buiten kunnen communiceren. Daar konden mijn vrienden mij goed mee helpen. Zij zagen de lezing voor het eerst en konden dus meteen zeggen wat hen opviel. Ook keken ze naar mijn houding hoe ik de lezing presenteerde. Uiteindelijk toen alle de feedback verwerkt was, kon het echte repeteren beginnen. Van TEDx kreeg ik namelijk exact twintig minuten. Niet meer. Ik heb met de tolk thuis de lezing een paar keer kunnen doen, waarbij een buitenstaander steeds de tijd in de gaten hield.
Op 30 november sneeuwde het. De eerste vlokken voor een witte deken daalden neer over Amsterdam. De Stadsschouwburg doemde op door het sneeuwkleed. Alles was keurig aangekleed en de grote letters TEDx kwam je overal tegen. Ik haalde mijn naamplaatje op en direct stond er een crew klaar om mij overal heen toe te begeleiden. Eerst kregen de tolk en ik een eigen kleedkamer toegewezen. Daarna brachten we een bezoek aan de visagist en konden we ons verschuilen in de coulissen. Tussen de sprekers door was er een host (gastheer) om het publiek te vermaken en de volgende spreker aan te kondigen. Ik had de host bij een eerdere ontmoeting geadviseerd om het woord “Doof” niet te gebruiken.
Gebruik van dit woordje van maar vier letters heeft vaak een groot effect. Als je probeert om het weg te laten, is het effect van een gebarende spreker des te groter: toen de host mij inleidde, heel knap zonder dat ene woordje, kon het spektakel beginnen. De lichten in de zaal dimden en het publiek kreeg een hoe-is-het-om-als-dove- door-het-leven-te-gaan-filmpje voorgeschoteld. Een krachtige en duidelijke film die ik samen met een filmmaker heb ontwikkeld. Toen ik het podium uiteindelijk opkwam, was het echt helemaal stil. Niemand bewoog. Iedere blik was naar mij gericht. Ik vond het heerlijk. Dia na dia vlogen voorbij tijdens mijn verhaal. Ik vertelde het publiek hoe wij Doven een goed leven kunnen leiden in deze maatschappij door allerlei speciale objecten. Van trilwekker tot mijn eigen handen toe. Ook liet ik zien hoe je kon communiceren zonder gebruik te maken van verbale communicatie. Hiervoor had ik een toneelspeler ingeschakeld die dat heel duidelijk uitbeeldde. Na afloop stond ik flink te kicken door de adrenaline die door mijn lijf joeg. Ik kreeg een paar flinke schouderklopjes direct na afloop en toen kwam langzaam het besef. Het is gelukt.
Al die jaren dat er Doven op de wereld waren, waren er van die vragen geweest. Kunnen doven motorrijden? Kunnen Doven een vriendin hebben? Kunnen Doven wel rekenen? Zijn er slimme Doven? U kent die vragen wel. Altijd als je iets over de Dovencultuur vertelt of jezelf als Dove laat zien, krijg je bakken vol van dit soort vragen. Zoiets verwachtte ik ook na mijn lezing. Maar het tegenovergestelde gebeurde. Iedereen was dichtgeklapt, had mijn verhaal goed geïnterpreteerd en kon geen vragen meer bedenken. Het concept was dus een succes! Dit moet gewoonweg vaker gedaan worden! De brug tussen Doof en horend wordt volgens mij steeds stabieler. Het wordt nu veel duidelijker waar je mee te maken hebt. Doven kunnen een alleen een goed leven leiden als er begrip getoond wordt voor hun specifieke problemen. Je hoort dus de andere groep goed in te lichten waar het allemaal om gaat. Dan is er veel meer inzicht en veel meer kennis, uitwisseling, begrip en solidariteit worden dan mogelijk.
Dat is waar we altijd over hebben gedroomd. Dromen is fijn, maar uitvoeren is ook heel fijn. Want je ziet je droom dan weer terug in de realiteit!
De lezing van Bart Koolen “Listen with your eyes” is terug te zien op www.tedxamsterdam.nl bij VIDEO in de menubalk.
Door: Bart Koolen
