W&G 01-2011 In 2010 hield Arnhem het eerste metalfestival voor doven. Drijvende kracht achter het festival was Hanneke de Raaff:
een 29-jarige tolk gebarentaal Haar droom is om muziek, dans en acteren te combineren met het tolkvak, iets wat langzaam vorm begint te krijgen. Marc Huiskamp was nieuwsgierig of ze kon uitleggen wat ‘metal’ nu eigenlijk is. En ook hoe het allemaal zo gekomen was. Hieronder Hanneke’s verhaal.
‘Vroeger heb ik gewerkt met kinderen met een verstandelijke beperking en autisme. Via De Weerklank werd daarbij gebruik gemaakt van communicatie met ondersteunende gebaren. Ik vond het toen al erg leuk om met deze gebaren bezig te zijn. Maar het was natuurlijk geen gebarentaal en dat wilde ik juist graag leren. Daar kwam bij dat ik communicatie altijd al interessant heb gevonden. Jaren later kwam ik er pas achter dat er een opleiding Tolk Nederlandse Gebarentaal bestond. Ik heb mijn toenmalige baan opgezegd en ben voltijd gaan studeren aan de Hogeschool Utrecht.’
‘Ik ben nog niet zo lang afgestudeerd, pas een jaartje. Wat is het een prachtig beroep! Zo veel verschillende situaties en verschillende mensen. Ik ben ook erg blij dat ik binnen het beroep mijn creativiteit kwijt kan in het vertalen van muziek, film en theater. Voor de toekomst zou ik graag een musical willen vertalen of een mooi theaterstuk voor kinderen.’ ‘Om uit te leggen hoe metal muziek nu precies klinkt is best lastig. Volgens mij moet je het vooral zien en voelen. Wat ik er wel over kan zeggen is dat metal muziek veel tegendraadse ritmes in zich heeft. Deze ritmes zijn goed voelbaar in trillingen en zeker als er met versterkende trilpodia wordt gewerkt, is dat een interessante ervaring. Daarnaast zijn de teksten behoorlijk intens en de zang dus ook. Het is bruut, krachtig en er worden vaak maatschappelijke zaken aan de kaak gesteld. Ook kunnen de teksten gaan over persoonlijke worstelingen, soms hebben ze een religieus karakter en soms zijn de onderwerpen gewoon verzonnen.’
‘Het idee om zoiets als Deaf Metal op te zetten is van Harry Holzhauer en mij samen. Harry is zanger-gitarist van de metalband KYU en tevens werkzaam bij het popcentrum Jacobiberg in Arnhem. Ik was gemotiveerd vanuit mijn achtergrond als tolk en mijn voorliefde voor dans en alternatieve muziek. Al snel is Marlène Huis in ’t Veld erbij gekomen. Zij heeft veel op het gebied van promotie geregeld. Na een artikel in de Volkskrant werden we dan ook gevraagd om iets over het Deaf Metal Festival te komen vertellen bij de Madiwodovrijdagshow van Paul de Leeuw en Filemon Wesselink.’
‘Persoonlijk kende ik geen doven die van metal muziek houden, maar ik wist wel dat er een groepje doven jongeren ieder jaar Lowlands bezoekt en er dus zeker wel interesse is voor de wat alternatieve muzieksoorten. In ieder geval is tijdens de Deaf Metal avond gebleken dat er zeker dove mensen zijn die van metal houden!’
‘Op het Deaf Metal Festival hebben verschillende bands opgestreden: Cultura Tres uit Venezuela, KYU uit Arnhem en Izah uit Tilburg. De bands stonden alle drie open voor het idee en wilden graag met de tolken samenwerken. De tolken hebben zelfs repetities kunnen bijwonen om live te kunnen oefenen met de bands. De bands waren erg benieuwd naar hoe hun muziek er in gebarentaal uit zou gaan zien en dan vooral hoe de avond zelf zou gaan. Het was voor hen een nieuwe ervaring en zij hebben zeker genoten van het feit dat ook de dove mensen van hun muziek konden genieten. Daarnaast hadden we tussen de bands door de mannen van Metalheart, met mooie visuals en aan het begin en einde van de avond DJ Malo met VJ Duo Dr Blu, een VJ act van twee dove jongeren.’
‘Er waren zo’n 150 mensen tijdens het Deaf Metal Festival. Ongeveer een derde daarvan was doof of slechthorend. En dat terwijl half Nederland op die avond Arnhem niet kon bereiken door een brand in de regeltoren bij de NS. De bezoekers reageerden heel positief tijdens de avond. Ik heb veel ‘head-bangende’ hoofden gezien. Zelfs een doof ouder echtpaar is de hele avond gebleven, dat is toch te gek!’
‘We hebben gelukkig niet veel gebaren hoeven te verzinnen om de teksten te vertalen. Het lastige was vooral om de betekenis van sommige delen uit de tekst goed te begrijpen. Er komen veel metaforische zinnen in voor en dan moet je goed bedenken wat er met de tekst wordt bedoeld. Als je het dan letterlijk zou gaan vertalen heb je niet de essentie van de tekst te pakken.
We moesten dus echt graven naar de boodschap van de tekst. Wat bedoelen ze er mee? Gelukkig konden we aan de bands ook vragen stellen en bleef er ook ruimte over voor eigen interpretaties. Voor het woord ‘metal’ gebruikten we gewoon het metal-handje dat ook bij horenden bekend is.
‘Het grappige is denk ik, dat de horenden juist minder van de tekst mee hebben kunnen krijgen dan de dove mensen op deze avond. Bij metalmuziek wordt regelmatig flink uitgehaald tijdens het grunten (een veel voorkomende zangtechniek binnen de metal, die niet mag worden verward met gewoon schreeuwen ;-) ). Echt niet alles is dus even verstaanbaar. Het publiek reageerde enthousiast en een aantal dove mensen vertelde mij dat het goed te volgen was. Vooral de sfeer en de emoties in de muziek werden genoemd, daarnaast ook het verhaal dat de zanger zingt. Dat alles perfect te volgen zou zijn, daar ging ik niet van uit. Maar met al die uren aan voorbereiding, schaven aan je teksten en de feedback van andere mensen kom je wel al een heel eind. Een perfecte vertaling bestaat ook eigenlijk niet. Wel je beste vertaling en er helemaal voor gaan!’
‘Ik bezoek zelf regelmatig Sencity! Dat is een onwijs mooi evenement. Die mensen zijn echt de voorvechters voor het toegankelijk maken van muziek voor doven. Ik ben dan ook heel blij dat ook ik daar op het podium heb mogen staan tijden Sencity Berlijn en de afgelopen keer in Utrecht.’ ‘Omdat het geluid zo hard stond is er best een grote kans dat horende bezoekers gehoorschade oplopen. Maar of ik als gebarentaaltolk iets voor ze kan betekenen? De schrijftolken zijn binnen die doelgroep denk ik wel de toekomst.’ ‘Momenteel richten wij ons echt op de metal, maar voor de toekomst staat alles nog open. We willen ons in ieder geval wel blijven richten op wat meer alternatieve soorten muziek. Eind 2011 hopen we weer een Deaf Metal Festival te organiseren in Arnhem.’
Door: Marc Huiskamp
Fotografie: Mieke Kolkman
