W&G 03-2011 De derde editie van Deaf in the Picture komt eraan. Drie dagen internationale films voor en door doven. Ook regisseur Louis Neethling is er.Dit keer met maar liefst drie nieuwe films, gemaakt door zijn eigen productiebedrijf Mutt & Jeff Pictures. Hoe zien deze succesvolle dove filmmaker en programmeur Tony Bloem de toekomst van Deaf Cinema.
Films zijn volgens programmeurs Tony Bloem en Alex de Ronde belangrijke promotiemiddelen van de schoonheid van gebarentalen en de dovencultuur. Anders dan dovenfilmfestivals in andere landen richten zij zich behalve op de dovengemeenschap ook op de rest van de samenleving. Bloem: “Filmfestivals kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de emancipatie van doven en het verminderen van hun isolement en het onbegrip van de samenleving.” Ook uitzonderlijk is dat horende films waarin doven centraal staan of daaraan een belangrijke bijdrage leveren worden vertoond. Regisseur Louis Neethling maakt zijn films voor een doof publiek. “Maar ze hebben ook wel op horende festivals gedraaid. Hoe meer het algemene publiek wordt blootgesteld aan dovenfilms, hoe meer ze geïnteresseerd zullen raken in de dovencultuur. Als ze ons hierdoor beter begrijpen, of misschien zelfs worden aangemoedigd om gebarentaal te leren, dan is het een win-win-situatie.”
Meer festivals
Al werkte hij voor reguliere televisieprogramma’s als Crimewatch, het maken van films voor doven in hun eigen taal is voor Neethling het allerbelangrijkste. Hij droomt van een mediacentrum voor doven. “Waar ze cursussen en workshops kunnen volgen, lekker naar de film kunnen (dovenfilms of reguliere films met ondertiteling) en zomaar kunnen binnenlopen om gelijkgestemden te ontmoeten.” In Zuid-Afrika, zijn geboorteland, begon hij als televisiepresentator en maakte met anderen zelfs een eigen dovenprogramma. Hij ging naar de filmacademie en belandde in Engeland, waar hij een prachtige opdracht in de schoot geworpen kreeg: de BBC vroeg hem voor de regie van Switch, een soap in gebarentaal. De bekroonde serie liep van 2001 tot 2006. Inmiddels heeft hij een flinke rits prijzen in de wacht gesleept, zijn eigen productiebedrijf Mutt & Jeff Pictures opgericht en geeft hij zijn kennis en ervaring met plezier door aan andere dove filmmakers. Neethling: “In mijn eigen carrière zijn er ook mensen geweest die me kansen gaven en in me geloofden. Het geven van filmworkshops en cursussen geeft zoveel voldoening. En de mensen die ik ontmoet zijn geweldig. Heel inspirerend was de weeklange cursus in Denemarken, waarin ongelofelijk gepassioneerde studenten een complete film maakten, iets wat in een cursus van een dag onmogelijk is.” Eind augustus geeft hij in het kader van Deaf in the Picture samen met Tony Bloem en Bim Ajadi een meerdaagse workshop in Amsterdam.
De laatste tien jaar is het aantal filmfestivals voor doven in de westerse wereld enorm gegroeid. “Deels daardoor heeft het niveau van dovenfilms een enorme sprong voorwaarts gemaakt”, vindt Neethling. “Vooral de Europese festivals zijn erg professioneel en geven de makers een welkom en gewaardeerd gevoel. Het is een geweldige kans om mensen te ontmoeten die dezelfde passie hebben en dezelfde taal spreken.” Onlangs bezocht hij Deaffest in het Engelse Wolverhampton, waar zijn nieuwe film Departure Lounge uitverkoren werd tot beste film. “Het sterkte me om te zien dat de kwaliteit zo was toegenomen. Zeker mede doordat film- en editingapparatuur veel toegankelijkere dove filmmakers low- en no budget films kunnen maken. Dovenfilm heeft een stralende toekomst, en dat inspireert me des te meer om ook mijn eigen films te verbeteren.”
Meer kwaliteit
Het valt programmeur Tony Bloem op dat er steeds meer lange films zijn ingezonden. “Vanuit Engeland zie ik een sterke stijging van kwalitatief goede films. Steeds meer dove Engelsen verdienen er hun brood mee.” Dit komt mede door de betere financieringsmogelijkheden. “Jane Norman van Gallaudet University bekeek de inzendingen voor het World Deaf Cinema Festival van 2010 en kwam tot de ruwe berekening dat het gemiddelde budget van een Amerikaanse dovenfilm $1000 is en dat van een Engelse productie $10.000.”
Dove filmmakers in Amerika en Nederland hebben dus alle reden tot jaloezie op de Engelse mogelijkheden. “Daar is bij wet vastgelegd dat alle Britse zenders een deel van hun zendtijd moeten reserveren voor uitzendingen in gebarentaal”, vertelt Bloem. Tijdens Deaf in the Picture wil hij onderzoeken of dat ook in Nederland mogelijk is. Het politieke klimaat, met een regering die liefst zoveel mogelijk bezuinigt op cultuur, hoeft daarop volgens hem geen invloed te hebben. “In Engeland moeten de omroepen het ook gewoon binnen hun bestaande middelen regelen. BBC en Channel 4 hebben inderdaad zendtijd vrijgemaakt. De commerciële zenders niet; zij hebben het afgekocht met een jaarlijkse bijdrage aan het British Sign Language Broadcasting Trust. Dit fonds financieert televisieprogramma’s in gebarentaal. Op ons komende festival vertonen we ongeveer zeven films die met deze regeling zijn gefinancierd.” Drie hiervan van de hand van Louis Neethling: Coming Home, Departure Lounge en Fairytale of London Town. “Mutt & Jeff Pictures is ongelofelijk dankbaar dat we deze films via het British Sign Language Broadcasting Trust konden maken”, begint Neethling. Maar: “Wat ik erg zorgelijk vind, is dat het beschikbare bedrag eindig is. Het is onzeker of er in de toekomst nieuwe films worden gefinancierd. De doelgroep van dovenfilms is klein en ik zie weinig grote televisiezenders die dit genre ondersteunen.”
Wat hem betreft zou de roep van de Britse dovengemeenschap bij televisiezenders om dovenfilms wel wat harder mogen zijn. Ook jammer is dat zijn dove landgenoten wel bereid zijn geld uit te geven aan dvd’s, maar niet aan dvd’s van dovenfilms. “Dat is in Amerika weer heel anders.”
Wrijving
Toch biedt de omroepwereld steeds meer arbeidskansen voor dove studenten en professionals. “Er wordt alleen gecommuniceerd in geschreven Engels, wat voor gebruikers van gebarentaal een barrière kan betekenen”, vertelt Neethling. Daarom is zijn bedrijf betrokken bij het door de Europese Unie ondersteunde project Sign Media. “Dat wil taalbelemmeringen wegnemen met een innovatief en toegankelijk online leertraject, bedoeld om het vertrouwen van dove mediaprofessionals te vergroten en hun carrièremogelijkheden te stimuleren.”
Ooit hoopt hij een speelfilm te maken. Daar is wel Europese financiering voor beschikbaar, alleen is het in dit economische klimaat voor de meeste productiehuizen een hele kluif om aan de criteria te voldoen en de benodigde cofinanciering te vinden. “Dove productiehuizen hebben vaak een veel kleiner netwerk. Dat is ook een groot nadeel voor dove filmmakers; zij zijn bijna altijd autodidact en missen het netwerk dat je op een filmacademie opbouwt.” Wat sinds het eerste Deaf in the Picture in 2003 dan ook nauwelijks is veranderd is dat bijna alle films over de eeuwige wrijvingen tussen doven en horenden gaan. Bloem: “In slechts enkele films wordt alleen gebarentaal gebruikt en komen er geen horenden aan te pas.” Ook in Neethlings films is de horende wereld duidelijk aanwezig. “Ik heb net als iedereen voortdurend te maken met de gebruikelijke vooroordelen over doven”, legt de filmmaker uit. “Daarnaast heb ik moeten accepteren dat mensen soms een dove filmmaker / producent willen omdat ze dan subsidie kunnen aanvragen. Of omdat ze dan voldoen aan de wettelijke eisen voor diversiteit. Dit kan betekenen dat ze voor de makkelijke weg gaan als ze mogen kiezen tussen een dove mediaprofessional die “spreekt” of een mediaprofessional die gebarentaal beheerst. Daar ben ik niet bitter over. Maar het is wel een feit.
Door: Wendy Koops
