W&G 06-2012 Niemand koopt zomaar een bril. Je kiest er eentje die je leuk vindt en die bij je past en waar je misschien zelfs mooier van wordt.
De wereld van de gehoorapparaat daarentegen is behoorlijk onpersoonlijk en eenvormig. ‘Waarom zou je een gehoorapparaat niet als sieraad dragen?’
Dat vraagt Maartje de Kam (26), slechthorend en student aan de kunstacademie in Maastricht, zich af. Maartje maakte voor haar afstuderen aan een eerdere opleiding met veel succes een serie ‘gehoorsieraden’. Op de kunstacademie wil ze haar kennis als sieradenontwerpster verder uitbreiden om straks na haar afstuderen enthousiast verder te gaan met ‘het versieren van gehoorapparaten’.
Trilharen van zilver
“Toen ik in 2009, voor de Mbo-opleiding Hands & Design, op zoek was naar een afstudeeronderwerp, werd ik op een ochtend wakker met de gedachte: ‘ik moet sieraden voor hoortoestellen gaan maken!’” vertelt Maartje. “Je was vrij om een stage te kiezen, dus toen heb ik op dit idee mijn stages aangepast en zodoende maakte ik onder begeleiding van sieradenontwerpster Corina Rietveld en goudsmid en kunstenaar Anton Schrauwen, in drie maanden tijd een serie sieraden geïnspireerd op de verschillende onderdelen van het oor. Sinds die tijd zijn sieraden echt mijn passie.” Maartje haalt een doosje uit haar tas, en begint haar ontwerpen zorgvuldig uit te pakken. Ze neemt haar eigen hoorapparaat af en laat zien hoe de sieraden op ingenieuze wijze bevestigd kunnen worden aan het toestel. “Kijk dit sieraad is geïnspireerd op de trilhaartjes. (foto 1) En dit is een soort oorschelp. (foto 2) En dit sieraad maakte ik om te laten zien dat het gehoororgaan ook verbonden is met de hersenen.” (foto 3) Maartjes presenteerde deze collectie als afstudeerproject in een catwalk-show met dove en slechthorende modellen. De afstudeerpresentatie kreeg onverwacht veel media-aandacht. Er verschenen onder andere publicaties in het tijdschrift Hoor van Beter Horen, Horen van de NVVS, Hoorprofs, Fonk, Kleur en Stijl en ook in de kranten: De Pers, Brabants Dagblad, BN de Stem en diverse websites. Moeiteloos kreeg ze sponsorgeld van Phonak en doof.nl en andere bedrijven. Na haar afstuderen kreeg ze een aanbieding van Beter Horen om de sieraden verder te ontwikkelen. Maartje: ‘Ik heb toen wel getwijfeld maar uiteindelijk voelde het te vroeg om als gehoor-sieraden-ontwerpster aan de slag te gaan. Ik had het gevoel nog onvoldoende vakkennis te bezitten. Daarom ben ik een tweede studie, de kunstacademie in Maastricht, gaan doen en daar heb ik geen moment spijt van. Ik zit nu in het een na laatste jaar.Het is een pittige opleiding, ik heb een grote hoeveelheid materialenkennis opgedaan en veel geleerd over vormgeving en presentatie.’
Modern gehoorapparaat als sieraad
Na aanleiding van mijn haar eerdere ontwerpen werd Maartje benaderd door professor de Witt Huberts, hoogleraar in de natuurkunde,. Maartje: “Hij is geïnteresseerd in het ontwikkelen van hoortoestellen die geen gebruik maken van elektronica. Toestellen geïnspireerd op de ouderwetse hoortoeter, maar wel veel kleiner natuurlijk. In ons gezamenlijke project neemt professor de Witt Huberts de wetenschappelijke kant voor zijn rekening en ik de vormgeving. Op dit moment doet hij experimenten met verschillende vormen, die we samen bedenken en die ik verder uitwerk en aanlever. Deze toestellen worden helemaal mechanisch, er komt geen elektronica, of slechts zeer minimaal, aan te pas. Ze zijn bedoeld voor mensen met lichte gehoorproblemen, dus niet geschikt voor mensen met zware hoorverliezen. Ik ga dan later als vormgeefster verder aan de slag met de materialen en vormen die als beste uit de tests komen. Om verschillende redenen vind ik het geweldig om hier aan te werken. Elektronische techniek hoeft niet altijd beter te zijn dan mechanische techniek. Voor beide is wat te zeggen. Ik ben zeker wel blij met de elektronische technologie, want anders had ik niet kunnen horen. Een lastig issue vind ik dat het vooral om geld draait in de hoortoestellenbranche en ook in andere ‘medische branches’. Daarnaast vind ik het, ook uit duurzaamheidsoverwegingen, een goede zaak om voor zover dat kan, onafhankelijk te blijven van de soms kwetsbare elektronische techniek. Professor de Witt Huberts en ik hopen samen een goed en ook een heel mooi mechanisch sieraad te ontwerpen voor een acceptabele prijs, dus voor iedereen met lichte hoorverliezen toegankelijk.”
Taboe doorbreken
“Ik ervaar dat er op het dragen van gehoorapparaten nog steeds een soort taboe ligt. Dat is nogal een contrast met het dragen van brillen. Echt zonde! Er zijn steeds meer mensen met gehoorbeschadigingen door een verkeerd gebruik van IPods, overbelasting bij concerten etcetera. Mijn idee is: als je slechthorend bent, accepteer dat en maak er het beste van! Ik krijg altijd positieve reacties als ik mijn gehoorapparaat-sieraden in heb. Mensen zeggen bijvoorbeeld: ‘je helpt me er op een leuke manier aan te herinneren dat ik rekening met je moet houden’. Normaal gesproken is slechthorendheid en ook doofheid een onzichtbare handicap. Door een sieraad te dragen aan je hoortoestel kom je op een positieve manier voor je beperking uit. Als ik straks afgestudeerd ben wil ik heel graag verder gaan met het ontwerpen van sieraden voor hoortoestellen. Ik kan me ook voorstellen dat ik voor andere groepen van mensen met een handicap sieraden kan maken, bijvoorbeeld door bepaalde protheses te ‘versieren’. Hoe precies, dat weet ik nog niet. En met een CI kun je ook heel mooie dingen doen hoor!”
Door: Petra Essink
Foto’s: Petra Essink en Kleur en Stijl
