W&G 04-2012 Het bezoek van een internationale groep dove en horende jongeren aan de Gelderhorst was de aanleiding voor een interessante discussie.
Ze waren er stil van,” vertelt Maria Noorda na afloop van het bezoek van een internationale groep van dove en horende jongeren, aan de Gelderhorst. De 45 jongeren uit acht Europese landen namen deel aan een uitwisselingsprogramma van twee weken, ‘Do You See It Work’ genaamd. Het was de tweede keer dat Noorda (horend) zo’n uitwisselingsprogramma organiseerde voor een groep dove en horende jongeren. Deze groep bestond voor 70% uit doven, 30% horenden. Het idee voor het programma deed ze op in Griekenland, waar ze zelf een training volgde met een vergelijkbaar programma. Ook daar waren dove deelnemers, die haar inwijdden in gebarentaal. Van een Nederlandse dove deelnemer, Daniel Schoevaart, stak ze in korte tijd veel op over dovencultuur. Thuis gekomen besloot ze zelf een training te organiseren in Nederland. Het bezoek aan de Gelderhorst paste in het programma van deze training, waarin werk centraal stond. In de Gelderhorst werken immers vijftig dove medewerkers, dertig procent van het totale werknemersbestand. Een woon- en zorgvoorziening voor dove ouderen is uniek in Europa en het is zeker niet de eerste keer dat buitenlandse bezoekers dit idee graag willen meenemen naar hun eigen land. Kimberly Hendriks, communicatiemedewerker en praktijkopleider bij de Gelderhorst, stelde een dagprogramma in elkaar en schakelde daarbij een groep bewoners en medewerkers in. Vier tolken zorgden voor een soepele vertaalslag naar ASL en Engels.
Bezoek aan de Gelderhorst
Waren de 45 deelnemers zo onder de indruk en daarom zo stil of was het desinteresse? “Misschien waren ze gewoon moe van de intensieve trainingsonderdelen of de outdoor survivaldagen die ook op het programma stonden.” veronderstelt Kimberly Hendriks. “Drie dagen lang moesten de deelnemers zonder geld, eten en telefoon zien te overleven.” De bewoners van de Gelderhorst zijn gewend aan bezoekers. Ze vinden het de moeite waard om over hun leven te vertellen aan geïnteresseerde bezoekers. Kimberley Hendriks had deze keer een speciaal verzoek aan de bewoners en medewerkers van de Gelderhorst. Ze vroeg de bewoners om te vertellen over hun loopbaan. Waar werkten ze voor hun pensioen, in welke functie en hoe waren de arbeidsverhoudingen vroeger? De dove medewerkers kregen het verzoek om te vertellen over hun werk op de Gelderhorst. Mehmed Mujanovic, doof en al 17 jaar werkzaam op de Gelderhorst is een enthousiaste verteller, maar deze keer kwam hij na drie kwartier zijn beklag doen bij Jan Tempelaar, bestuurder van de Gelderhorst. “Ze stellen geen enkele vraag, ze zijn niet in ons geïnteresseerd.” Bewoner Henri Zwaal was positiever. De Hongaarse dove jongeren brachten hem de groeten over van een man, die Henri nog kende uit de dove waterpolowereld. Dat gaf een leuk contact met de dove Hongaren. Maar Zwaal vraagt zich wel af of er goed contact was tussen de dove en horende deelnemers. Wies Stritzke, sinds twee jaar een actieve en enthousiaste bewoonster van de Gelderhorst, bekeek het van een afstandje. Vooral de horende deelnemers leken ongeïnteresseerd. “Ik heb daar moeite mee,” vertelt ze. “Mijn leven lang heb ik last gehad van de ongelijkheid tussen horenden en doven. Ik voelde me vaak onderdrukt. Dat gevoel van ongelijkheid en onderdrukking bekroop me nu weer, terwijl dat hier anders moet zijn. Dit is een plek waar doven sneller worden afgeleid.” Bewoonster Gelens is minder negatief over werken en wonen tussen horenden. Maar op de vraag of ze zou willen verhuizen naar een gewoon verzorgingshuis, zegt ze resoluut nee. “Hier in de Gelderhorst heb ik het als dove beter”.
Werken op de Gelderhorst
“Geldt dezelfde cao voor doven als voor horenden?” Yvonne Los, hoofd personeelszaken, is verwonderd over deze vraag van bewoners. “Natuurlijk geldt er maar één cao. Waarom zou er een andere cao gelden?” Yvonne is door Jan Tempelaar uitgenodigd om iets te vertellen over het personeelsbeleid van De Gelderhorst en vragen te beantwoorden van enkele bewoners. Bewoners zien dat dove medewerkers na een aantal jaren weer vertrekken en dat verbaast hen. Toch voert de Gelderhorst een beleid om doof personeel aan te trekken en langer te houden. Yvonne legt uit dat het opde huidige arbeidsmarkt heel gewoon is om na vijf jaar van baan te veranderen. “Dat geldt voor dove en horende medewerkers. Er zijn binnen de Gelderhorst ook maar beperkte doorgroeimogelijkheden. Wie voor de verpleging is opgeleid wil ook wel eens in een ziekenhuis werken.” Reistijd en reiskosten kunnen ook een belemmering zijn om te solliciteren bij de Gelderhorst. Doven wonen overal in het land en zeker voor een deeltijdbaan is verhuizen geen optie. Reiskosten wegen dan zwaar in vergelijking met de inkomsten. Dat geldt ook voor vrijwilligers. Van honderd vrijwilligers zijn er maar enkelen doof. Ook voor hen geldt het reiskostenaspect als belemmering. Binnen de cao afspraken worden reiskosten maar beperkt vergoed. Misschien is dat een punt voor de politiek, wordt gesuggereerd. Vrij reizen in het openbaar vervoer voor doven komt in het buitenland wel voor.
Opleiding
Horende medewerkers zijn verplicht een gebarencursus te volgen en bij de werving wordt gekeken of die bereidheid reëel is. Na een jaar volgt een beoordeling of de medewerker goed met doven kan communiceren. Is dat niet het geval dan wordt een jaarcontract niet verlengd. Sinds kort heeft de Gelderhorst een eigen zorgopleiding in huis in samenwerking met opleidingsinstituut SVOZ. Twaalf medewerkers worden binnen de Gelderhorst opgeleid tot helpende, niveau 2. De helft van deze groep is doof of slechthorend. Het is opvallend dat er mensen bij zijn die een universitaire of HBO studie volgden, maar nu toch kiezen voor een praktijkopleiding in de dovenwereld. Het aantal dove medewerkers groeit dus gestaag, maar hoe zit het nu met de dove leidinggevenden? In het management zit nog geen dove. Ali Hooijer lijdt weliswaar aan progressief gehoorverlies, maar in de ogen van de bewoners hoort ze nog bij de horenden. Er is wel een dove coördinator, Richard Groot. Hij begon bij de technische dienst en klom op tot coördinator Algemene dienst. Goede dove medewerkers zijn voor de Gelderhorst een must. “In de Regenboog, dagopvang voor dove ouderen, was er een tijd lang geen dove begeleiding, “vertelt Jan Tempelaar. “Zodra die er wel was, zag je de communicatie en daardoor ook de sfeer binnen de groep verbeteren. Ook de horende medewerkers waren enthousiast om dit te zien gebeuren.” Goede communicatie is voor de bewoners misschien wel de grootste zorgbehoefte.
Evaluatie
Terugkijkend op het bezoek van de internationale jongerengroep, is Kimberly Hendriks positief. “Maar als Maria Noorda volgend jaar weer een groep naar Nederland haalt en op bezoek komt, zal ik haar voorstellen om horend en doof in aparte groepen te zetten. Dan is er voor de doven meer diepgang mogelijk en kunnen de horenden vragen stellen vanuit hun eigen belevingswereld. Kimberly is heel benieuwd naar de film, die de jongeren zelf hebben gemaakt over hun ervaring op de Gelderhorst. Veel dove deelnemers waren na afloop van het bezoek enthousiast over het idee van een eigen woon- en zorginstelling voor dove ouderen. Het is voor hen nog ver van hun bed. Niet voor niets vroegen ze zich af of er zoiets ook voor jongeren mogelijk is? Wie weet wat deze jongeren in hun eigen land nog gaan opzetten. Misschien zeggen ze in 2022: “In 2012 heb ik dat idee gekregen bij de Gelderhorst in Nederland.”
Door: Agnes van Brussel
Foto’s: Monte Gardenier
